De luie koning en zijn trouwe vizier

Een vertelvoorstelling van het verhaal uit
The Ocean of Story (Kathasaritsagara)
van Somadeva.

 

(vertaling van C.M. van Eelen)
"King Yasaketu, his Vidyadhari Wife
and his Faithfull Minister

Verteller : Frans Foppe
Muzikan: Maarten Bollinger
Danseres: Anneke Chandansing

Regie: Rob Duijker

 

Een traditionele vertelavond is een samengaan van muziek, dans en verhaal.
Ook dit verhaal stamt uit een traditie waarin verhalen verteld werden in een combinatie met dans en muziek.
Het revitaliseren van het verhaal wordt gezocht in het artistieke samenspel van dans, muziek en vertelling.

 

Artistieke Uitgangspunten:

Het verhaal

is ons overgeleverd via de literatuur doordat een indiase literatuurwetenschapper uit de 11e eeuw, Somadeva, het op schrift gesteld heeft. Een paar eeuwen literair antropologisch onderzoek door o.a. C.M. van Eelen heeft zich gericht op het opschrijven van vertellingen uit vele cultuurgebieden en het analyseren van de vertel-situaties. Alle benaderingen ademen echter de sfeer van: "We moeten er snel bij zijn, voordat het weg is". De dynamiek en vitaliteit van de orale overdracht, die de vertelling bewaart als vertelling en niet als gecollectioneerd, uitgeschreven verhaal is uit het oog verloren. Je zou kunnen stellen dat de vertellingen daarom als mummie bewaard zijn gebleven. Dit project richt zich op het demummificeren van het verhaal.

   2. Orale vertelling

Voor de orale vertelling hebben we de chronologische structuur van de vertelling doorbroken en het ge(re)structureerd vanuit het gezichtspunt (focalisatie) van het enige vrouwelijke personage. Deze maakt tijdens de vertelling een soort dramaturgische ontwikkeling door naar verschillende niveaus van kennisbeleving en perspectief op het leven.
Artistiek wordt dit vorm gegeven door de ontwikkeling van verschillende (veruiterlijkte) stemmen en in verschillende syntaxische gebruikt van de taal.

  3. de verteller

Ook al is een verhaal rijk aan karakters en thema's, de verteller heeft de taak hen tot leven te brengen
.Vergelijking van de oorspronkelijke en de vertaalde titel is direct al intrigerend voor een verteller, nl de vrouw is verdwenen. In het klassiek patriarchale verhaal zijn de handelende personen mannen en de nimf, het vrouwelijk archetype, het lijdend en meewerkend voorwerp, dat geschaakt en met wie getrouwd wordt. Toch is het de nimf met wie in het verhaal het meest gebeurd. Wat betreft tekst wordt het verhaaal vanuit haar perspectief verteld.Voor de mannelijke verteller is het zaak een beeld van haar beleving te hebben, om bij het publiek deze beelden te kunnen oproepen. De verteller kan weliswaar met het woord de nimf laten vliegen en plaatsen en tijden laten zien die de luisteraar niet kent, maar alleen op basis van beelden en bekendheid met culturele verwijzingen in het verhaal.
De herleving van de vertelkunst in Nederland heeft een groep solo optredende vertellers opgeleverd. De vertelkunst stamt uit een oraal tijdperk waarin de recreatie minder gecommercialiseerd was en deel uitmaakte van de levenskunst om met vertelling, zang en dans, anderen en zichzelf te amuseren. Een herleving van de vertelkunst in een context van een avond waarop men zichzelf weet te vermaken, vraagt van de verteller het vermogen tot samenspel. Dit houdt hier de uitdaging in aan verteller tot samenspel met de danser en de zanger; zonder daarbij af te doen aan de samenspel met het publiek.

4. Ballade zanger

Het literair overgeleverde verhaal wordt nu vertolkt door een balladezanger, die het conflict verhaalt tussen koning Yasakethu (de Glorybanner), die zijn voorbestemde geliefde vindt en veroverd en zij trouwe vizier Dighadarsin die met zijn pragmatische instelling het lot kracht te keren maar daaraan ten onder gaat.

  5. De Danser

Met een danser, die gebruik maakt van het traditioneel indiase idioom van de "gesture-verteller" willen we de orale vertelling vanuit de gepersonifieerde ervaring confronteren met "overgeleverde vrouwelijke kennis", zoals die in de traditionele dans zou kunnen zien.

De voorstelling kent niet een theatrale stijl of code. Zij wordt waarschijnlijk veeleer een compilatie van drie vertellingen in drie verschillende disciplines.

Content
SYNOPSIS
"De luie koning, zijn perfecte vrouw en zijn trouwe vizier" is een sprookje in de cyclus van Het Lijkenspook uit de Oceaan der Stromen der verhalen.
De elfde eeuwse versie is een patriarchaal verhaal dat de glorie beschrijft van koning Yashaketu, man van roem, overwinnaar en 'tweede god van de liefde'.
De perfecte vrouw, Mrigankavati, die zijn vrouw wordt in het verhaal, behoort tot de luchtgeesten. Hoewel haar naam ongetwij­feld een betekenis heeft, hebben wij die tot nu toe niet kunnen achterhalen.
De trouwe vizier, die de zaken van de koning behartigd, telkens als hij ze verwaarloosd, is Dirgadarsin: Hij die diep ziet.

De vizier wordt geplaagd door laster dat hij de macht aan zich getrokken zou hebben. Dit omdat de koning zich in plaats van staatszaken zich wijdt aan het genot dat vrouwen hem schenken.
Om de luie koning weer aan het werk te krijgen en zijn naam weer te zuiveren, gaat de vizier op aanraden van zijn vrouw op bede­vaart. Tijdens zijn reis ziet hij op zee het wonder van een stralende nimf die uit de golven oprijst.
Zij zingt:
            Het zijn de gevolgen van vroeger daden
waarvan je nu de vruchten plukt
want zelfs het lot kan niet voorkomen
dat je nu oogst wat je hebt gezaaid.

Bij terugkomst blijkt de koning de staatszaken weer ter hand te hebben genomen, maar als Dirgadarsin verhaalt van zijn reis komt de nimf ter sprake, waarop de koning spoorslags vertrekt om haar te verwerven. Door een ziener en een koopman geleid, vindt deze haar, duikt haar na in de zee en verovert haar liefde.
De nimf leeft daar in vergetelheid onder de banvloek van haar vader, die ook bepaalt dat zij twee maal in de maand verzwolgen wordt door het monster Doodsangst.
Heimelijk volgt Yashaketu haar en verslaat het monster, waardoor de banvloek verbroken wordt en zij haar herinnering terugkrijgt.
Als zij wil terugkeren naar het rijk van haar vader, verleidt Yashaketu haar nog even te blijven en schaakt haar naar zijn koninkrijk. Dan blijkt zij haar vermogen om te vliegen te hebben verloren en voor altijd zijn gade te zijn geworden.
Als de koning met zijn nimf opduikt in zijn rijk, meent zijn vizier dat de koning zich nu helemaal van de staatszaken zal afwenden en sterft aan een hartaanval.

LEVENDIGE VERTELLEN

Het verhaal is ons overgeleverd via de literatuur doordat een indiase literatuurwetenschapper uit de 11e eeuw, Somadeva, het op schrift gesteld heeft. Een paar eeuwen literair antropologisch onderzoek door o.a. C.M. van Eelen heeft zich gericht op het opschrijven van vertellingen uit vele cultuurgebieden en het analyseren van de vertel-situaties. Alle benaderingen ademen echter de sfeer van: "We moeten er snel bij zijn, voordat het weg is". De dynamiek en vitaliteit van de orale overdracht, die de vertelling bewaart als vertelling en niet als gecollectioneerd, uitgeschreven verhaal is uit het oog verloren. Je zou kunnen stellen dat de vertellingen daarom als mummie bewaard zijn gebleven. Dit project     richt zich op het demummificeren van het verhaal.

Een verteller is iemand die direct voor het publiek staat en met hen een dialoog aangaat. De verteller brengt echter keer op keer de intentie van de vertelling in andere nuances tot leven, afhankelijk van het gevoelen van het publiek en de eigen stemming. De aspecten van een verteloptreden (oraal) zoals de toon, de intentie van de verteller op het moment, de stem, het ritme en de modulatie, de   expressie, de houding, de gebaren zijn stuk voor stuk voordelen boven op schrift gestelde verhalen.

Een traditionele vertelavond is een samengaan van muziek, dans en verhaal. Ook dit verhaal stamt uit een traditie waarin verhalen verteld werden in een combinatie met dans en muziek. Het revitaliseren van het verhaal willen we dan ook zoeken in het artistieke samenspel van dans, muziek en vertelling.

Medewerkers


Drs. Frans Foppe
                        
1972-1975                  Onderwijskundige bij Algemeen Pedagogisch Studiecentrum,
1976-1986                  Begeleider schoolprojecten creativiteitsontwikkeling en wereldoriëntatie bij Stichting Vrek:
1986-1991                  Consulent literaire vorming bij SKVA en Vrek:Vertelstage Pascal Fouliot en Jude LePaboul
1986                            Stage de perfection; vertelscholing door Abbi Patrix, Gerard Betant en Bernard Cheze. Optreden tijdens Vertelfestival
1990                            Summer school bij de Ontario School of Storytellers. Productie van De Nacht op de Courage; audio-tape met vijf vertellers
1991                            Scholing door Bernadette Bidau over Orale cultuur
1989-heden               Organisator en deelnemer vertelsalon Caraibische en Nederlandse vertellers, Productie en presentatie Storytellers Jam Session

zie ook In Memoriam Frans Foppe


Maarten Bollinger
      
-1976                 Akademie voor Beeldende Vorming Beeldhouwen in Amersfoortmedewerker Tractortournee Amersfoort              
1977-1986            Medeoprichter van het stadscircus "Het Witte Circus"tournees door België, Duitsland, Nederland en Frankrijk,               
1984-1989            oprichter van het theater Zaal 100 in Amsterdam programmering van Zaal 100 waaronder het jaarlijks terugkerend vertelfestival

Is eigenlijk sinds 1966 praktiserend muzikant en legt zich sinds 1990 daar weer geheel op toe, zowel in muziektheater als in kindervertelprodukties. Nu voor het eerst in een muziekvertelproduktie van de Luie Koning....
Na jarenlange experimenteren met allerlei presentatievormen, in circussetting, theater, straattheater, met muziek, muziek-theater voel ik me sterk genoeg om in te stappen in een mij betrekkelijk onbekend terrein van het pure verhalen vertellen van Foppe, in een regie van Rob Duyker, waarin van mij andere kwaliteiten gevraagd worden dan boven vermeld, maar waar ik me wel prettig in voel.

                       
Sananda Kumar

Geboren               Wil Roemers in Tegal, Midden Java, Indonesië
Opleiding:             Balletopleiding bij Ludwig Werner in Jakarta,Indonesië. Opleiding gevolgd Oosterse dansen bij Mohini Devi, waarbij Aranggetram (examen) gedaan en de naam Sananda Kumar verkregen. Eigen solo programma.
1988                       opleiding Zuid Indiase dans, Bharata Natyam bij Gert van Leeuwen, in India bij professor Chandra Shekar. an de Amsterdamse Muziekschool, Noord-indiase dans "Kathak" bij Kelly Varna.

Werkervaring:
    -1957 Professioneel werkzaam als danser               
1958-1960   eigen dansgroep in Jakarta
1960-1961            Zuid Nederlandse Opera in Maastricht, Nederland Eerste staatsgediplomeerde mannelijke balletdanser van Nederland
1961-1973            Scapino Ballet, waar o.a. gewerkt met choreagrafen              als: Hans Snoek, Jan Rebel, Karel Poons, Greetje Donker, Walter Gore, Michael Holmes, David Holmes, Eric Hampton, Alexander Roy, Benjamin Harkarvy en Armando Navarro
Gedanst door heel Nederland, New York, Washington (Witte Huis), Parijs, Rome, Engeland, Joegoslavië, Duitsland
1973-1980           medewerker-oprichter "TOMBOLA" met Tom de Graaf, jeugdprogramma's

Produkties:
"Kapitein Bada" theaterproductie van Theaterunie
"Midzomernachtsdroom" Nederlandse Comedie.
"Mata Hari" choreografie gemaakt voor de televisie-
productie met Josine van Dalsum en later Sylvia
Kristel in de filmversie.
medewerker jeugdprogramma "Rama" van groep "Bharata" in Amsterdam

                    
Rob Duyker

1976-1984   Beleidsmedewerker Anti-Apartheids Beweging Nederland cultuur en twee jaar coordinator    
1985-1987   Produktieleider en regieassistent Werkteater
1987-1988   Produktieleider De Nieuwe Amsterdam
1988-1993   Amsterdamse Hogeschool der Kunsten, fak. Theater  Parttime Opleiding Docent Drama/regie      

1988-1989            Bestuursadviseur Theater Ongoren, produktieleider drietal theaterprodukties
1989-1990            Produktieleider internationaal theaterprojekt Nederland-Nicaragua Aruba bij De Vier-7
1990-1993            Producent en initiator verschillende projekten Stichting Artant
Zie verder
Produkties:
1982        Festival De Kulturele Stem van het Verzet - coordinator
1985        Wie doet Somberman, tentproduktie Werkteater speler, produktie- en regieassistent
1986        Romeo & Jeanette, videofilm voor tv-produktie
1987        Beloftes, Het Werkteater-regieassistentie
1988        De laatste dagen van Cloversfield, A coon's Carnival - De Nieuw Amsterdam - produktieleider
1988        Gitmek mi zor, kalmak mi zor (Weg is weg) - Theater Ongoren - bewerking en regie
1989        De Architekt en zijn Gasten - regieassistentie
1990        El Arquitecto y sus huespedes - Danza Contemporanea
1991        Krijtkring  -  Seniorentoneel Chinese Brug Lichtplan en eindregie

zie verder

In Memoriam Frans Foppe

Frans Foppe

 

 

 

 

drs. Frans Foppe

Den Haag 17 juli 1946 - Djerba (Tunesië) 13 oktober 2001

psycholoog, onderwijskundige, consulent taalvorming,
verhalenverteller, ‘vertelprofessor’

Foppe collectie
Frans Foppe, 2000 


CURRICULUM VITAE VAN FRANS FOPPE

In 1989 maakte Frans Foppe de volgende levensbeschrijving over zichzelf:

Mijn roepnaam is Frans en voluit heet ik Franciscus Gerardus Maria Foppe.

Mijn leeftijd is 43 jaar en ben geboren op 17 juli 1946 in Den Haag. Ik ben een man en gehuwd met Meta van Dijk.

Tot mijn tiende heb ik in Den Haag gewoond, mijn ouders hadden een kruidenierszaak en stuurden me naar de R.K. kleuter- en lagere school in de buurt. Ik groeide op in Spoorwijk, tot we naar Amersfoort verhuisden. Ik bezocht de Mulo, haalde de diploma’s A en B en ging daarna naar de HBS. Tijdens mijn middelbare schooltijd leerde ik dansen en zocht naar een wereldbeschouwing. Ik kwam linkser en agnostieser uit dan mijn ouders.
Na 1964 heb ik in een staalfabriek gewerkt en psychologie gestudeerd. O.a. ontwikkelingspsychologie bij J. Rupp en publiciteitsleer bij J. de Bruyn. Ik deed een stage schoolbegeleiding op twee basisscholen.
In 1969 richtte ik de anti-autoritaire crèche Suske op.
In 1971 en 1972 gaf ik met een projectgroep van de School voor de Journalistiek tijdens twee cycli Kinderkranten uit. Zij werden gelezen op veertig scholen in Amsterdam en Utrecht.
In 1972 studeerde ik af.

Na zes maanden vond ik een functie als onderwijskundige bij een experimenteel Streekcentrum in Drachten. Drie achtereenvolgende jaren heb ik er de totstandkoming van de schoolwerkplannen en de experimenteerplannen begeleid.
Vanaf 1976 werk ik bij de Vrek [= Vormingscentrum recreatie en kunst], aanvankelijk als begeleider wereldoriëntatie, daarna als consulent taalvorming. In die functie heb ik:
- op tientallen scholen thematische projecten ontwikkeld,
- een tiental jaren een krant met kinderteksten geredigeerd,
- op de basisscholen in de Da Costabuurt de eerste interculturele projecten begeleid,
- heb ik het Vrek/ABC anti-racisme project geïnitieerd en gestart
- en heb ik me omgeschoold tot consulent taalvorming.
Publiciteits-taken binnen deze functie waren:

- het pakket "werken aan een kinderkrant" (1984) onder begeleiding van J. van Roon van het LOKV
- artikelen over intercultureel werken in kaderbrochure "Pluriformiteit" van de V.O.O. (1984)
- voorbereiding en werving voor het anti-racisme-project.

Op het moment werk ik veertig procent. Ondanks spanningsrelaties binnen het werk, die ook niet langs mij heen zijn gegaan, heb ik de laatste vier jaar nieuwe delen uit de discipline taalvorming ontwikkeld: vertelkunst. Ik heb ook meer vaardigheden ontwikkeld om met spanningen om te gaan.
Mijn vertel-activiteiten hielden o.a. in: cursussen voor schoolteams en bibliotheek-medewerksters en het ontwikkelen van een raamleerplan vertellen. Ook buiten het werk ontwikkelde ik me als verteller en verteldocent: cursussen voor werkers in de kinderopvang, optredens, ik ontvang regelmatig vertellers op de vertel-salons en organiseerde o.a. een Caribiese vertelavond t.b.v. Radio Nederland.
Verder ben ik bv. in het gelukkige bezit van een diploma vakbekwaamheid voor het café-bedrijf en woon ik op een geheel naar eigen smaak ingerichte woonboot waarmee ik soms weekendjes vaar.

23-10-’89
F.G.M. Foppe

Na zijn scheiding van Meta van Dijk betrok Frans Foppe een woning in de Vrolikstraat te Amsterdam. Door een hersenbloeding raakte hij in de laatste jaren van zijn leven gedeeltelijk verlamd. Frans Foppe is op 55-jarige leeftijd tijdens een vakantie in Tunesië overleden.Na het overlijden van verteller Frans Foppe in 2001 is contact gezocht met het Meertens Instituut. De unieke verhalencollectie boeken, mappen, dagboeken, cassettes, platen en video’s van Frans Foppe is door het Instituut verworven in 2002, ontsloten in 2003 en bevindt zich thans op het Meertens Instituut te Amsterdam.