Interculturalisme of transculturalisme

" Pogingen om culturen vast te leggen en ze tegen te houden te veranderen is hetzelfde als pogen de geschiedenis te beëindigen of te vernietigen".

Waar in Nederland het debat rond de multiculturele samenleving jarenlang in termen van minderhedenbeleid en integratie (met behoud van eigen cultuur werd gevoerd, hielden verschillende sociale wetenschappers, en in toenemende mate kunstenaars, in de Verenigde Staten zich in de jaren 80 met interculturalisme (als  verzamelnaam) bezig. Het westers concept van interculturalisme volgde aanvankelijk het spoor van het postmodernisme, pluralisme en marginalisme. Het postmoderne als een crisis in waardering en categorisering, die uit zou monden in gelijkwaardigheid.

"Tot zover als we terug kunnen zien  in de menselijke geschiedenis, zijn de volkeren voortdurend, onbeschaamd intercultureel geweest. Interculturalisme is tijdelijk uitgesloten door de opkomst van een giftige vorm van Westeuropees-Amerikaans uitbuitend nationalisme (incl variant Soviet Marxisme). Interculturalisme is het internationalisme aan het vervangen. Was de natie de kracht van het modernisme, culturen - met een nadruk op meervoud - zijn de kracht, de motor van het postmodernisme"

Richard Schechner, 1983

De rode draad was het pluralisme. Pluralisme erkende en gaf ruimte aan alternatieve perspectieven in het vertoog , waarmee de heersende hegemonie van zijn plaats zou worden gehaald. Deze erkenning van het verschil leidde niet altijd tot het erkennen van de status van het "andere" als gelijke, maar ook tot onverschilligheid: "als 'het andere' waarde moest worden toegekend, dan valt elk onderscheid weg, zo verklaarde 'het Eurocentristische Ego'

Interculturalisme probeerde de erkenning van het verschil gepaard te laten gaan met respect voor het onderscheid en het specifieke en niet met onverschilligheid. De behoefte aan confrontatie met andere culturen mocht niet leiden tot een misvormde voorstelling van die culturen in de taal van de dominante cultuur. Dat zou alleen maar het gevaar inhouden van een voortzetting van cultureel imperialisme, waarin de westerse cultuur daar de confrontatie met andere culturen verkiest boven het antwoord geven op haar eigen crisis.

In Nederland vond het multiculturele debat jarenlang bijna uitsluitend plaats onder de vlag van het minderhedendebat. De benadering van de culturele minderheid als probleem leidde tot strategieen en modellen voor integratie onder het opgeven of behoud van "eigen" culturele identiteit. De "meerderheidscultuur" en de crisis daarbinnen werden nauwelijks geproblematiseerd. Ondanks mooie terminologieën als multiculturele samenleving en interculturele communicatie werd het probleem toch hoofdzakelijk geformuleerd in termen van de frictie die het veroorzaakte, de druk die het plaatstr op de sociale en culturele constellatie van de nederlandse samenleving. Lange tijd werd het debat uitsluitend gevoerd binnen het kader van de arbeidsmarkt, het onderwijs en het welzijnswerk.

Om het transformatieproces aan te duiden dat een samenleving ondergaat, bij het toeëigenen van vreemd cultureel materiaal, Introduceerde  in 1940 de Cubaan Fernando Ortiz de term Transculturatie. Dat behandelt niet alleen het ongemakkelijk fusieproces van twee geloofssystemen. Het geeft zich ook rekenschap historisch specifieke en artistiek originele, nieuwe verschijnselen.
Dit proces behelst niet alleen het verkrijgen van cultuur (acculturatie), maar noodzakelijkerwijs ook het verlies, de ontworteling van iemands voorafgaande cultuur, wat je gedeeltelijke disculturatie zou kunnen noemen. Eruit vloeit bovendien schepping van nieuwe culturele verschijningsvormen voort.
Dus niet de co-existentie van twee culturele systemen, maar van elementen daarvan, en zeker zo belangrijk, het verlies van de twee systemen in het scheppen van een derde. Een gefaseerd of circulair patroon van culturele overgang, dat zich erop richt de confrontatie tussen "minder" en "meer" onder volwaardige omstandigheden te laten plaats en waarvan het inbreng van beiden pas op langere termijn meetbaar is.